Đến với một nhà hàng ở Huế, thực khách sẽ phải giật mình với cái tên Cơm Âm Phủ trên thực đơn, nhưng ngay sau đó sẽ rất háo hức thưởng thức món ăn với cách trình bày bắt mắt và hương vị tuyệt vời này. Tên món cơm này nghe ra thật lạ lùng bởi từ “Âm Phủ” hay cõi âm thực sự khiến người ta “sởn gai ốc”, không dám đụng đến nó, nhưng thực chất đây là một món ăn ẩn chứa nghệ thuật ẩm thực rất độc đáo của Huế. Dĩa cơm đủ màu sắc với gạo trắng, tôm chiên đỏ, trứng và thịt nướng vàng, với dưa leo xanh và cà rốt, củ cải ngâm lẫn màu trắng đỏ, ăn kèm với nước mắm ớt tỏi chua ngọt. Đây là một món ăn dân dã với mọi người dân lao động ở Huế. Tuy nhiên, món ăn dân dã ấy giờ đầy xuất hiện trên thực đơn của nhiều nhà hàng ở và trở thành món ăn mà thực khác không thể bỏ lỡ.
Thật là thiếu sót nếu không tìm hiểu một chút về nguồn gốc tên gọi kỳ bí của món ăn này nhé. Giai thoại kể rằng, một ngày nọ, có một vị vua nhà Nguyễn đi vi hành quanh thành phố và bảo người dân đóng cửa nhà lại, vặn nhỏ ánh đèn và không được nhìn vào nhà vua.
Đến khi trời tối, sau một ngày đi đường xa và mệt mỏi, nhà vua dừng chân tại một căn nhà ở ngôi làng hẻo lánh nọ và xin một bữa ăn. Chủ nhà là một người đàn bà nghèo, không nhận ra nhà vua nên chỉ mời Người món cơm với dưa chua và bắp cải muối. Lúc đó vì quá đói nên cho dù món ăn rất đơn sơ và chẳng có chút sơn hào hải vị nào trong đó nhưng nhà vui ăn rất ngon miệng và nhớ mãi món cơm này. Sau khi trở về hoàng cung, nhà vua cho vời người đàn bà đó vào cung để làm lại món này.
Nhà vua nhớ rất rõ cái khung cảnh tối tăm và ảm đạm ngày hôm đó, cũng bởi ngôi nhà được xây trên một nền đất thấp, lúc đó trời bên ngoài tối đen, trong nhà lại không có đèn và người đàn bà nghèo cũng chẳng thắp nến, không gian mờ ảo, u ám làm cho con người cảm giác như đang lạc vào cõi âm ty, nên nhà vua đã gọi món cơm này là “Cơm âm phủ”.
Theo một cách giải thích hiện đại và có phần ít ly kỳ hơn giai thoại trên thì Cơm Âm phủ là món cơm đặt biệt của một quán ăn nhỏ ngày trước ở Huế, quán này chỉ có một món duy nhất là “cơm với thịt và và rau thái sợi”. Quán chuyên bán cơm về đêm, chủ yếu cho lao động nghèo, phu kéo xe, và những người đi diễn kịch về trễ. Và lại một lần nữa, cũng bởi cái yên ắng, ánh đèn leo lét và không khí ảm đạm, mờ ảo tạo cảm giác rờn rợn khi ăn cơm tại quán này đã khiến người ta đặt cho nó cái tên Âm Phủ quán và món ăn duy nhất: Cơm âm phủ.
Thưởng thức món ăn với cơm trắng thơm phức, thực khách sẽ khám phá được hương vị độc đáo tạo nên từ mỗi thành phần khác biệt trong dĩa cơm Âm Phủ. Thịt xông khói Huế thái sợi lụa mỏng, tôm xay nhuyễn, cuộn nướng Huế, trứng và tôm chiên, củ cải ngâm và một ít rau thơm … tất cả được bài trí bắt mắt và hài hòa tạo nên một món ăn hấp dẫn, đầy đủ hương vị và màu sắc. Món ăn này chế biến thì không khó nhưng để thành công thì cần phải chọn nguyên liệu tươi và thật khéo tay để thái sợi từng món và cũng phải có mắt thẩm mỹ nhất định để khi trình bày ra, món ăn phải gây ấn tượng từ cái nhìn đầu tiên, kể cả đối với những thực khách khó tính nhất.
Cơm Âm Phủ ăn kèm với nước mắm chua ngọt và lát chanh tạo nên hương vị nhẹ nhàng và tinh tế đến lạ, tuy nhiên để hài hòa vị chua và ngọt cũng cần tay nghề và kỹ thật khéo léo của người đầu bếp.